Lựa chọn nguyên liệu thức ăn, chìa khóa giúp thú non có sức khỏe đường ruột tốt

Đường ruột khỏe mạnh là điều rất quan trọng đối với tất cả các hoạt động sống, vì ruột là nơi hấp thu mọi chất dinh dưỡng cần thiết. Việc lựa chọn nguyên liệu thô đúng đắn sẽ giúp hạn chế sự phát triển của vi khuẩn gây bệnh ở thú non.

Ruột là cơ quan miễn dịch lớn nhất của cơ thể, và là hàng rào quan trọng ngăn cản sự xâm nhập của vi khuẩn trong môi trường vào cơ thể. Hàng rào ruột có những hoạt động cân bằng cần thiết vừa hỗ trợ sự hấp thu dưỡng chất qua thành vuột, vừa ngăn chặn sự xâm nhập của vi khuẩn. Sự cân bằng này có thể bị ảnh hưởng theo hướng tích cực lẫn tiêu cực bởi những thành phần có trong thức ăn, cùng với sự phơi nhiễm của cơ thể với mầm bệnh. Thú non phải trải qua sự thay đổi lớn ở ruột về mặt kích thước và chức năng để hỗ trợ quá trình hấp thu các chất dinh dưỡng cần thiết với kích cỡ khác nhau, tiết enzyme chức năng, cùng với sự hình thành quần thể vi sinh hỗ trợ các hoạt động bình thường ở ruột.

Vật nuôi dễ bị tổn thương từ khi mới sinh

Sự hình thành quần thể vi khuẩn đường ruột xảy ra ở mọi loài động vật từ lúc chào đời, và sau khi được tiếp xúc với các quần thể vi sinh vật trong môi trường sống, tiếp theo sau là hệ vi sinh được hình thành hoàn chỉnh trong ruột như là quần thể cộng sinh với cơ thể vật nuôi. Sự phát triển của một quần thể vi sinh vật "bình thường" trong đường ruột sẽ giúp vật nuôi tránh khỏi sự tấn công của mầm bệnh trong suốt cuộc đời.

Hậu quả của một quần thể vi khuẩn cộng sinh "không bình thường" có liên quan đến khả năng chống chịu của vật nuôi với sự tấn công của vi sinh khuẩn gây bệnh và / hoặc khả năng điều tiết các chức năng một cách chính xác. Chúng ta có thể quan sát thấy điều này khi vật nuôi được tiếp xúc với những khẩu phần thức ăn "nguy cơ", thường có liên quan đến sự rối loạn vi sinh nhẹ hoặc khó quan sát thấy. Nếu không có hệ vi sinh vật đường ruột cân bằng, vật nuôi có thể trở nên nhạy cảm và bị tiêu chảy dù không có sự hiện diện của bất kỳ mầm bệnh nào. Sau cùng, việc hình thành một hệ vi sinh phức tạp và đa dạng trong ruột giúp cho động vật tránh khỏi những ảnh hưởng không có lợi từ thức ăn và môi trường. Bất cứ điều gì tác động lên biểu mô đường ruột như mầm bệnh sẽ dẫn đến việc sử dụng thức ăn kém hiệu quả, và phải điều trị bằng thuốc kháng sinh để kiểm soát những nguy cơ không có lợi. Bên cạnh đó, những phản ứng miễn dịch và việc phục hồi mô cơ thể cần huy động năng lượng và các dưỡng chất khác, từ đó ảnh hưởng đến hiệu suất tăng trưởng. Nhiều loại nguyên liệu được sử dụng trong sản xuất thức ăn chăn nuôi mang đến sự kết hợp ở nhiều khía cạnh tích cực lẫn tiêu cực, cần được quản lý một cách phù hợp và chính xác, để thức ăn thành phẩm được vật nuôi sử dụng hiệu quả và tiêu hóa tốt. Một trong số các yếu tố gây anh hưởng  các yếu tố kháng dưỡng (ANF) thường thấy trong những sản phẩm đậu nành và tìm ra những giải pháp kinh tế xây dựng khẩu phần cho heo con và gà thịt.

Sức khỏe đường ruột ở heo con

Các chuyên gia dinh dưỡng luôn đặc biệt chú ý đến thức ăn tập ăn và thức ăn cho heo con cai sữa vì việc lựa chọn nguyên liệu thô là rất quan trọng, đặc biệt đối với sức khoẻ đường ruột của heo con. Nhu cầu dinh dưỡng của vật nuôi không phụ thuộc vào việc lựa chọn nguyên liệu. Vậy tại sao cẩn thận lựa chọn nguyên liệu lại là việc làm rất quan trọng, và vì sao các chuyên gia không đưa tổ hợp khẩu phần cho heo con vào trong chương trình tiết kiệm chi phí để chọn ra những thực liệu rẻ nhất? Tất nhiên, vì tất cả những ảnh hưởng tiềm tàng của một nguyên liệu thường không được mô tả đơn giản như thành phần dinh dưỡng của nó. Các phân tích của một nguyên liệu chỉ đơn thuần mô tả những dưỡng chất hữu ích để bổ sung vào ma trận thiết kế khẩu phần thức ăn, nhưng không mô tả những khía cạnh ‘tiêu cực’ khi ở dạng nguyên liệu thô. Lựa chọn nguyên liệu có những tính năng hữu ích đã được làm rõ để sản xuất thức ăn tập ăn và thức ăn cho heo con cai sữa là một việc làm hiệu quả để loại bỏ những ảnh hưởng tiêu cực tác động đến sức khoẻ đường ruột của heo con.

ANF có trong một số nguyên liệu có thể ảnh hưởng đến ruột bằng nhiều cách. Các protein kháng nguyên như β-conglycinin có thể gây ảnh hưởng đến những phản ứng miễn dịch của ruột, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của một số vi khuẩn gây bệnh. Ở một ví dụ khác, một số galacto-oligosaccharide như stachyose và raffinose trong các sản phẩm đậu nành, có thể được các vi khuẩn gây bệnh sử dụng như một nguồn dinh dưỡng để phát triển trong ruột. Điều này cho thấy rằng, cùng là nguyên liệu đậu nành nhưng có thể là yếu tố thuận lợi cho mầm bệnh phát triển theo hai cơ chế riêng biệt.

Không những thế, bột cá kém chất lượng có thể chứa một lượng nitơ phi protein (NPN) đáng kể từ vi khuẩn phân hủy các phần nội tạng cá trước giai đoạn xử lý nhiệt. Những nguồn NPN có thể cung cấp nitơ cho ruột già và có liên quan đến sự gia tăng những mầm bệnh như Lawsonia intracellularis, và làm gia tăng nguy cơ nhiễm bệnh viêm hồi tràng. Những loại nguyên liệu thô khác có thể cũng có những tác động tiêu cực tương tự cần được kiểm soát và cân nhắc trong quá trình xây dựng khẩu phần dinh dưỡng cho heo con. Ngoài ra, nguyên liệu thô có thể có những tác động tích cực đến chức năng của ruột. Một số nguồn chất xơ khẩu phần có thể thực hiện chức năng bảo vệ cho vật nuôi. Ajay Awati (2013) đã mô tả tác động của chất xơ khẩu phần khi bổ sung thêm các polysaccharide dễ hấp thu vào thức ăn cho heo con mà không có các chất kháng sinh kích thích tăng trưởng, có thể làm giảm hoạt động phân hủy axit amin của vi khuẩn có hại và quá trình khử axit amin trong ruột non.

Sức khỏe đường ruột ở gà con

Viêm đường tiêu hóa ở gà thịt là một vấn đề sinh lý quan trọng do khẩu phần thức ăn được thiết kế kém hiệu quả. Nguyên nhân thường là do các ANF như: kháng nguyên, lectin, phytate, oligosaccharide và các chất ức chế trypsin, dẫn đến trình trạng stress sinh lý ở gia cầm. Các ANF như phytate, oligosaccharide hoặc các chất ức chế trypsin gây ra hiện tượng tiêu chảy sinh lý, chủ yếu có dạng dịch nhầy mucin (mucin là nguồn cung cấp một số dưỡng chất cho vi khuẩn đường ruột). Mucin là một nguồn cung cấp carbon, nitơ và năng lượng quan trọng đối với một số loài vi khuẩn gây bệnh và đóng vai trò quan trọng trong những bệnh đường ruột và sức khỏe.

Sự tiêu hóa chất đạm do pepsin ở dạ dày cơ kém cũng làm hiệu quả tiêu hóa đạm bởi trypsin và chymotrypsin ở tá tràng kém đi. Biện pháp tốt nhất để vượt qua vấn đề này là kích thích dạ dày cơ đạt được chức năng bình thường bằng cách bổ sung thêm một lượng chất xơ phù hợp vào trong khẩu phần. Cũng giống như heo con, điều quan trọng là lựa chọn cẩn thận nguyên liệu thô để đảm bảo rằng phần thực liệu không tiêu hóa được sẽ không trở thành chất nền dinh dưỡng cho các vi khuẩn gây bệnh như Salmonella, Campylobacter, E. coli và Clostridia.

Các loại xơ chủ yếu được sử dụng ở đoạn ruột sau (ví dụ: manh tràng, trực tràng và đại tràng). Chất xơ hòa tan làm thay đổi tốc độ di chuyển của phân, vi sinh vật, chất chuyển hóa, và hiệu quả của quá trình tiêu hóa, cho phép vi khuẩn trong ruột già sử dụng chất xơ làm nguồn năng lượng. Điều này sẽ dẫn đến sự tăng trưởng và gia tăng về số lượng của vi sinh vật. Trong quá trình trao đổi chất, vi khuẩn tạo ra axit béo chuỗi ngắn như acetate, butyrate và propionate góp phần làm tăng số lượng vi khuẩn, là một trong những nguyên nhân gây ra bệnh viêm ruột.

Đi tìm những “vấn đề đã bị bỏ quên”

Hoạt động của vi khuẩn có tác động lớn đến sức khoẻ đường ruột, nhưng cũng là một yếu tố thường bị bỏ qua. Trong trường hợp khả năng tiêu hóa được sử dụng như một công cụ tính toán dưỡng chất hữu dụng cho vật nuôi, phần không tiêu hóa được lại trở thành nguồn dinh dưỡng cho vi khuẩn ở đoạn ruột sau. Với một hệ vi sinh ổn định hình thành trong ruột già ở thú già, cơ thể con vật có thể tự điều chỉnh hệ vi sinh. Tuy nhiên, trong ruột của heo con cai sữa hoặc gà con mới nở, quần thể vi khuẩn vẫn đang phải vật lộn để đạt được sự cân bằng, lượng dưỡng chất không tiêu hóa được sẽ tác động đến sự cân bằng này, và làm gia tăng số lượng vi khuẩn, thường là vi khuẩn gây bệnh / vi khuẩn tiết ra độc tố. Chính vấn đề này làm cho khả năng tiêu hóa không chỉ là một công cụ tính toán, mà còn là một tham số chất lượng có giá trị và không nên bỏ qua ở thú non.